In de afgelopen decennia is leeftijdsonderzoek naar voren gekomen als een nieuwe benadering voor het bestuderen van jeugdliteratuur. Dit boek is een samenwerking tussen enkele leden van het CAFYR team en bouwt voort op dat onderzoek, maar breidt het ook aanzienlijk uit door leeftijd te onderzoeken in verschillende aspecten van jeugdliteratuur: de leeftijd van de auteur, de personages, de schrijfstijl, het beoogde lezerspubliek en de echte lezer. Bovendien onderzoeken de auteurs welke verschillende theorieën en methoden gebruikt kunnen worden om leeftijd in jeugdliteratuur te bestuderen, en wat hun mogelijkheden en beperkingen zijn. In de analyses worden leeftijdsstudies gecombineerd met studies over het schrijven van levensverhalen, cognitieve narratologie, digital humanities, vergelijkende literatuurstudies, lezersresponsonderzoek en mediastudies. Al deze verschillende invalshoeken worden toegepast op een diepgaande verkenning van het oeuvre van Brits auteur David Almond. De esthetische en thematische rijkdom van Almonds werk wordt alom erkend. Dit boek draagt bij aan het begrip van zijn oeuvre door een veelzijdige analyse van de leeftijd te bieden. Naast de bespreking van de verfilming van zijn bekendste roman Skellig, biedt dit boek ook analyses van werken die minder aandacht hebben gekregen, zoals Counting Stars, Clay en Bone Music. Lezers krijgen ook een beter begrip van Almond als crosswriter van literatuur voor kinderen, adolescenten en volwassenen.
Joosen, Vanessa, Michelle Anya Anjirbag, Leander Duthoy, Lindsey Geybels, Frauke Pauwels & Emma-Louise Silva. ‘Age in David Almond’s Oeuvre: A Multi-Method to Studying Age and the Life Course in Children’s Literature’.
Routledge, 2023.
doi: 10.4324/9781003369608
Fire and Hemlock (1984) van Diana Wynne Jones en Autumn (2016) van Ali Smith zijn twee Britse romans die een intense vriendschap schetsen tussen een meisje en een oudere man. In dit artikel verkent Vanessa Joosen hun experimentele vertelvormen die een complexe chronologie omvatten, een onbetrouwbare verteller, droomscènes, hiaten en een rijk intertekstueel netwerk om een vriendschap tussen generaties in te kaderen die kan worden gelezen als intergenerationeel verlangen. De experimentele verhaallijnen en reflecties op de fluïditeit van leeftijd stellen Smith en Jones in staat om dit controversiële onderwerp op te roepen zonder het volledig aan te snijden. Beide romans leggen het verlangen bij het jonge meisje in plaats van bij de oude man en onderzoeken de agency en momenten van machteloosheid die de vrouwelijke personages ervaren. Een leeftijdsverschil tussen kindertijd en volwassenheid is echter cruciaal om een relatie te kwalificeren als “intergenerationeel verlangen”, en hier zorgen de experimentele structuren en vage chronologieën van de romans voor ambiguïteit. Daarnaast scheppen de boeken verwarring over de aard van de aantrekkingskracht tussen de personages. Ze maken gebruik van de ambiguïteit die onvolledige herinneringen, onbetrouwbare vertellingen, hiaten in de vertelling, metaforen en intertekstuele verwijzingen achterlaten bij het thematiseren van wat gedefinieerd kan worden als vriendschap, verwantschap, liefde en/of seksuele aantrekkingskracht.
Joosen, Vanessa. ‘Holding Hands: Intergenerational Desire in Diana Wynne Jones’s Fire and Hemlock and Ali Smith’s Autumn’.
Poetics Today, vol. 44, no. 1–2, 2023, pp. 131–156.
doi: 10.1215/03335372-10342127
In dit essay onderzoekt Michelle Anya Anjirbag aan de hand van Neil Gaimans Stardust, The Sleeper and the Spindle en ‘Chivalry’ het raakvlak tussen leeftijd en gender in zijn sprookjesachtige voorstellingen en hoe fantasie stereotype voorstellingen van oudere vrouwen kan herhalen. Hiervoor baseert ze zich op het werk van onderzoekers in leeftijdstudies Sylvia Henneberg en Susan Pickard en beschouwt ze ‘ageism’ als een dwarsdoorsnede van genderspecifieke constructies in Gaimans werk. Zo onthult ze hoe leeftijd de perceptie en constructie van gender beïnvloedt, wat kan leiden tot de verstrengeling van leeftijdsstereotypen en genderspecifieke dubbele standaarden.
Anjirbag, Michelle Anya. ‘No Country for Old Women: Age, Power, and Beauty in Neil Gaiman’s Fantasies’.
Marvels & Tales, vol. 37, no. 1, 2023, pp. 3–20.
doi: 10.1353/mat.2023.a900258
In dit artikel bespreekt Leander Duthoy hoe kinderen en volwassenen tijdens het lezen van jeugdliteratuur de concepten ‘onschuld’ en ‘wijsheid’ als leeftijdsnormen gebruiken om na te denken over zowel hun eigen leeftijd als de leeftijd van fictieve personages. Hij verzamelde gegevens door middel van semi-gestructureerde interviews en focusgroepdiscussies met lezers van negen tot vijfenzeventig jaar oud. In deze gesprekken reflecteerden Leander en zijn lezers op twee Nederlandstalige kinderboeken: Iep! (1996), geschreven door Joke van Leeuwen, en Voor altijd samen, amen (1999), geschreven door Guus Kuijer. Jongere lezers waren zich bewust van het discours van volwassenen over kinderlijke onschuld, dat sommigen kritiekloos overnamen, terwijl anderen toegaven zich af en toe onschuldig voor te doen om aan de woede van volwassenen te ontsnappen. Bovendien gebruikten diezelfde jonge lezers ook onschuld om de leeftijd van jonge personages in te schatten. Jongvolwassen lezers beschouwden zowel jonge als oude personages soms als onschuldig. Oudere lezers benadrukten daarentegen hun eigen wijsheid en gebruikten deze lens om te reflecteren op de leeftijd van personages. Wijsheid kwam daarom naar voren als een belangrijke leeftijdsnorm die oudere lezers niet alleen gebruikten als waardering van oudere personages, maar ook om positieve betekenis te geven aan hun eigen ervaring van ouderdom. Sommige personages die door oudere lezers als bijzonder wijs werden gezien, werden door jongere lezers als naïef en onschuldig gezien. Door de complexiteit van de reacties van de lezers werden rechtlijnige leeftijdsgebonden generalisaties van wijsheid en onschuld dus op losse schroeven gezet.
Duthoy, Leander. ‘“I Became Much Wiser over Time”: Readers’ Use of Innocence and Wisdom as Age Norms in Responses to Children’s Literature’.
International Research in Children’s Literature, vol. 15, no. 3, 2022, pp. 279–293.
doi: 10.3366/ircl.2022.0467
The Savage (2008) van David Almond, geïllustreerd door Dave McKean, laat zien hoe de adolescente hoofdpersoon, Blue Baker, thema’s als verlies, verdriet en pesten verkent in het ingesloten grafische verhaal dat hij creëert over een wilde jongen, een verhaal dat Blue ‘The Savage’ noemt. De metanarratieve uitingen in The Savage onthullen niet alleen Blue’s reflecties over zijn rol als verteller van ‘The Savage’, ze zijn ook van vitaal belang voor het begrijpen van zijn ervaring van continuïteit-in-verandering. The Savage, dat uiteindelijk een boek over vertellen en illustreren is, laat zien hoe Blue bezig is met reflectieve en transformatieve ‘narrative self-shaping’ (Hutto 2016). Gebaseerd op narratieve geneeskunde, cognitieve narratologie, leeftijdsstudies en kinderliteratuurstudies, onderstreept dit essay het belang van het analyseren van leeftijdsgerelateerde metanarratieve commentaren in de creatieve handelingen van personages om zichzelf vorm te geven via verhalen, om uiteindelijk te laten zien hoe het vertellen van verhalen en het delen van verhalen bekrachtigend kan zijn, en dit over de hele levensloop.
Silva, Emma-Louise. ‘Continuity-in-Change in David Almond’s The Savage: Narrative Self-Shaping in Moments of Metanarrative’.
European Journal of Life Writing, vol. 11, 2022, pp. 93–111.
doi: 10.21827/ejlw.11.38318
Jeugdliteratuur wordt traditioneel beschouwd als een drager van verscheidene ideologieën en een belangrijke factor in de socialisatie van kinderen, bijvoorbeeld op vlak van de representatie van leeftijd. Een kinderboek dat oudere personages afschildert als fragiele mensen met ouderwetse gewoontes, zal het beeld dat de jonge lezer heeft van oudere mensen in diens eigen omgeving beïnvloeden en misschien tot gevolg hebben dat die met een negatieve blik naar de oudere generatie kijkt. Omgekeerd, wanneer kinderen vaak in contact komen met verhalen waarin oudere personages vol levenslust hun eigen pad bewandelen, zullen ze in het echte leven waarschijnlijk op een andere manier naar oudere mensen kijken. In dit artikel beargumenteert Lindsey Geybels dat niet alleen kinderliteratuur, maar ook fictie voor jongvolwassenen en volwassenen, een invloed heeft op de perceptie van leeftijd, en dan voornamelijk oude volwassenheid, bij haar lezers. In een groot corpus van 41 Nederlandse boeken voor verschillende leeftijden wordt de representatie van oudere mannen en vrouwen bestudeerd aan de hand van de werkwoorden, grammaticale bezittingen en bijvoeglijke naamwoorden.
Geybels, Lindsey. ‘Shuffling Softly, Sighing Deeply: A Digital Inquiry into Representations of Older Men and Women in Literature for Different Ages’.
Social Sciences, vol. 12, no. 3, 2023, p. 112.
doi: 10.3390/socsci12030112
