De verschillende facetten van leeftijd in werken van David Almond
In de afgelopen decennia is leeftijdsonderzoek naar voren gekomen als een nieuwe benadering voor het bestuderen van jeugdliteratuur. Dit boek is een samenwerking tussen enkele leden van het CAFYR team en bouwt voort op dat onderzoek, maar breidt het ook aanzienlijk uit door leeftijd te onderzoeken in verschillende aspecten van jeugdliteratuur: de leeftijd van de auteur, de personages, de schrijfstijl, het beoogde lezerspubliek en de echte lezer. Bovendien onderzoeken de auteurs welke verschillende theorieën en methoden gebruikt kunnen worden om leeftijd in jeugdliteratuur te bestuderen, en wat hun mogelijkheden en beperkingen zijn. In de analyses worden leeftijdsstudies gecombineerd met studies over het schrijven van levensverhalen, cognitieve narratologie, digital humanities, vergelijkende literatuurstudies, lezersresponsonderzoek en mediastudies. Al deze verschillende invalshoeken worden toegepast op een diepgaande verkenning van het oeuvre van Brits auteur David Almond. De esthetische en thematische rijkdom van Almonds werk wordt alom erkend. Dit boek draagt bij aan het begrip van zijn oeuvre door een veelzijdige analyse van de leeftijd te bieden. Naast de bespreking van de verfilming van zijn bekendste roman Skellig, biedt dit boek ook analyses van werken die minder aandacht hebben gekregen, zoals Counting Stars, Clay en Bone Music. Lezers krijgen ook een beter begrip van Almond als crosswriter van literatuur voor kinderen, adolescenten en volwassenen.
Joosen, Vanessa, Michelle Anya Anjirbag, Leander Duthoy, Lindsey Geybels, Frauke Pauwels & Emma-Louise Silva. ‘Age in David Almond’s Oeuvre: A Multi-Method to Studying Age and the Life Course in Children’s Literature’.
Raadt de computer hoe oud de schrijver of lezer is?
Literaire teksten bestaan uit woorden en niet uit getallen: dat maakt het niet gemakkelijk om ze voor statistische analyses te gebruiken. Met behulp van computerprogramma’s lukt dat wel. Woorden kunnen worden omgezet in getallen en zo kunnen specifieke delen van een tekst op grote schaal worden onderzocht. Wetenschappers uit verschillende domeinen keken zo op verschillende manieren naar tekstelementen zoals zinslengte, woordlengte en lexicale diversiteit. Stylometrie is een van die vakgebieden. Het vakgebied bestudeert de schrijfstijl van één auteur en let daarbij op typische elementen van hun stijl. Zo kunnen anonieme teksten toch aan een auteur worden gekoppeld. In het onderzoek naar kinderliteratuur worden die typische elementen uit een tekst meestal in verband gebracht met de complexiteit van een tekst en de leeftijd van de doelgroep. In dit artikel analyseert Lindsey Geybels gegevens van het volledige CAFYR-corpus (iets minder dan 700 Engelse en Nederlandse boeken geschreven voor verschillende leeftijden) statistisch. Zij gaat na of je met de tekstelementen beter kan achterhalen voor welke leeftijd een tekst is bedoeld, of net wie of hoe oud de auteur ervan is.
Geybels, Lindsey. ‘Determining Author or Reader: A Statistical Analysis of Textual Features in Children’s and Adult Literature’.
Proceedings of the Computational Humanities Research Conference, 2022, pp. 355–365.
Met dit essay wil Vanessa Joosen bijdragen aan een groter bewustzijn rond leeftijd. Ze pleit voor meer openheid over leeftijdsnormen en meer dialoog tussen verschillende generaties. Daarvoor richt ze zich op mensen die zich dagelijks met zo’n dialoog bezighouden. Voor dit boek interviewde ze twaalf Britse, Nederlandse en Vlaamse auteurs: David Almond, Aidan Chambers, Anne Fine, Ed Franck, Guus Kuijer, Bart Moeyaert, Aline Sax, Hilde Vandermeeren, Joke van Leeuwen, Edward van de Vendel, Jacqueline Wilson en Anna Woltz. De meesten van hen schreven boeken voor kinderen én volwassenen. Joosen ging specifiek op zoek naar auteurs die op heel jonge leeftijd debuteerden of een lange schrijverscarrière achter de rug hebben. Hoe slagen zij erin die afstand te overbruggen?
Al decennia bouwt Bart Moeyaert aan zijn schrijverschap. Sinds hij op zijn negentiende debuteerde met Duet met valse noten, heeft hij in België en internationaal grote faam verworven. In 2019 won hij de Astrid Lindgren Memorial Award, misschien wel de belangrijkste internationale prijs voor jeugdliteratuur. Persoonlijke ervaringen en de leeftijdsfasen die hij doorliep, bepaalden mee hoe zijn schrijverschap ontwikkelde. Vier ervaringen waren van bijzonder belang: zijn kennismaking met de Britse jeugdauteur Aidan Chambers, het schrijven van eerstelezersboeken, zijn optredens voor een gemengd publiek en het Antwerpse stadsdichterschap. Allemaal dwongen ze hem na te denken over zijn persoonlijke en artistieke overtuigingen, en wat zijn lezers en de bredere samenleving nodig hadden.
Joosen, Vanessa. ‘Bart Moeyaert as Writer, Author, Performer, and Public Figure: “That’s Also What Literature Can Be”’.
Opvattingen over leeftijd bepalen niet alleen de verhalen in jeugdboeken, maar ook het veld van de jeugdliteratuur. Daarbij gaat veel aandacht naar de verhouding tussen kinderen en volwassenen. Die kan je zien als twee erg verschillende leeftijdsgroepen, maar evengoed als deel van een doorlopende schaal met verschillende leeftijdsfasen die geleidelijk in elkaar overgaan en ook veel gelijkenissen hebben. In de vakliteratuur worden voor die verschillende benaderingen het ‘verschilmodel’, ‘deficitmodel’ en verwantschapmodel gebruikt. Bart Moeyaert heeft het onderscheid tussen jeugdliteratuur en volwassenenliteratuur altijd bevochten. In de loop van zijn schrijverschap, waarbij hij zelf verschillende leeftijdsfasen doormaakte, hanteerde hij niettemin verschillende leeftijdsnormen. Naarmate hij ouder werd, legde hij meer nadruk op de verwantschap tussen kinderen en volwassenen. In zijn romans voert hij volwassenen op die veel missen doordat ze hun kinderen niet voldoende zien, maar ook rolmodellen die tonen wat er te winnen valt bij de verwantschap tussen jong en oud.
Joosen, Vanessa. ‘Van kind naar kinship : de constructie van leeftijd in de literatuuropvattingen van Bart Moeyaert in de loop van zijn schrijverschap’.
Spiegel der Letteren, vol. 63, no. 1–2, 2021, pp. 89–112.
Duet met valse noten (1983) begon als een dagboek toen Bart Moeyaert twaalf jaar oud was. Nadat het ontdekt was door een oudere broer herschreef Moeyaert het tot een roman over een eerste liefde. Jonge auteurs die ervaringen en verlangens uit het echte leven gebruiken als stof voor fictieve verhalen worden vaak als experts gewaardeerd. Omdat ze zelf nog jong zijn, zouden ze een bijzondere aantrekkingskracht uitoefenen op lezers. Tegelijk worden de teksten van jonge auteurs vaak bijgestuurd en in de markt gezet door volwassenen uit het boekenvak. Voor sommige onderzoekers betekent zulke volwassen inmenging dat de authenticiteit van de stem van de jonge auteur verloren gaat. Uit het ontstaansproces van Duet met valse noten blijkt dat meerdere mensen invloed hadden op wijzigingen aan het manuscript, ook jonge. Zelf was Moeyaert destijds niet tevreden met sommige aanpassingen, maar ze droegen uiteindelijk wel bij tot zijn ontwikkeling tot een poëtisch schrijver.
Joosen, Vanessa. ‘Writing when Young: Bart Moeyaert as A Young Adult Author’.
European Journal of Life Writing, vol. 10, 2021, pp. BB65–BB83.
