Hoe ouder, hoe wijzer

In dit artikel bespreekt Leander Duthoy hoe kinderen en volwassenen tijdens het lezen van jeugdliteratuur de concepten ‘onschuld’ en ‘wijsheid’ als leeftijdsnormen gebruiken om na te denken over zowel hun eigen leeftijd als de leeftijd van fictieve personages. Hij verzamelde gegevens door middel van semi-gestructureerde interviews en focusgroepdiscussies met lezers van negen tot vijfenzeventig jaar oud. In deze gesprekken reflecteerden Leander en zijn lezers op twee Nederlandstalige kinderboeken: Iep! (1996), geschreven door Joke van Leeuwen, en Voor altijd samen, amen (1999), geschreven door Guus Kuijer. Jongere lezers waren zich bewust van het discours van volwassenen over kinderlijke onschuld, dat sommigen kritiekloos overnamen, terwijl anderen toegaven zich af en toe onschuldig voor te doen om aan de woede van volwassenen te ontsnappen. Bovendien gebruikten diezelfde jonge lezers ook onschuld om de leeftijd van jonge personages in te schatten. Jongvolwassen lezers beschouwden zowel jonge als oude personages soms als onschuldig. Oudere lezers benadrukten daarentegen hun eigen wijsheid en gebruikten deze lens om te reflecteren op de leeftijd van personages. Wijsheid kwam daarom naar voren als een belangrijke leeftijdsnorm die oudere lezers niet alleen gebruikten als waardering van oudere personages, maar ook om positieve betekenis te geven aan hun eigen ervaring van ouderdom. Sommige personages die door oudere lezers als bijzonder wijs werden gezien, werden door jongere lezers als naïef en onschuldig gezien. Door de complexiteit van de reacties van de lezers werden rechtlijnige leeftijdsgebonden generalisaties van wijsheid en onschuld dus op losse schroeven gezet.