Met dit essay wil Vanessa Joosen bijdragen aan een groter bewustzijn rond leeftijd. Ze pleit voor meer openheid over leeftijdsnormen en meer dialoog tussen verschillende generaties. Daarvoor richt ze zich op mensen die zich dagelijks met zo’n dialoog bezighouden. Voor dit boek interviewde ze twaalf Britse, Nederlandse en Vlaamse auteurs: David Almond, Aidan Chambers, Anne Fine, Ed Franck, Guus Kuijer, Bart Moeyaert, Aline Sax, Hilde Vandermeeren, Joke van Leeuwen, Edward van de Vendel, Jacqueline Wilson en Anna Woltz. De meesten van hen schreven boeken voor kinderen én volwassenen. Joosen ging specifiek op zoek naar auteurs die op heel jonge leeftijd debuteerden of een lange schrijverscarrière achter de rug hebben. Hoe slagen zij erin die afstand te overbruggen?
Duet met valse noten (1983) begon als een dagboek toen Bart Moeyaert twaalf jaar oud was. Nadat het ontdekt was door een oudere broer herschreef Moeyaert het tot een roman over een eerste liefde. Jonge auteurs die ervaringen en verlangens uit het echte leven gebruiken als stof voor fictieve verhalen worden vaak als experts gewaardeerd. Omdat ze zelf nog jong zijn, zouden ze een bijzondere aantrekkingskracht uitoefenen op lezers. Tegelijk worden de teksten van jonge auteurs vaak bijgestuurd en in de markt gezet door volwassenen uit het boekenvak. Voor sommige onderzoekers betekent zulke volwassen inmenging dat de authenticiteit van de stem van de jonge auteur verloren gaat. Uit het ontstaansproces van Duet met valse noten blijkt dat meerdere mensen invloed hadden op wijzigingen aan het manuscript, ook jonge. Zelf was Moeyaert destijds niet tevreden met sommige aanpassingen, maar ze droegen uiteindelijk wel bij tot zijn ontwikkeling tot een poëtisch schrijver.
Joosen, Vanessa. ‘Writing when Young: Bart Moeyaert as A Young Adult Author’.
European Journal of Life Writing 10 (2021): BB65-BB83.
Net als mensen passen boeken niet altijd in een hokje. Vooral over de status en de grenzen van jeugdliteratuur werd al vaak gedebatteerd. Multipublieksauteurs zHoe leg je bloot welke denkbeelden rond leeftijd worden doorgegeven in en via jeugdliteratuur? De onderzoekers van het CAFYR-project zetten daartoe onder meer digitale technieken in. Een eerste stap is de verzameling van gedigitaliseerde teksten, die we krijgen via uitgevers, auteurs en DBNL. Die teksten kunnen tot massa’s data worden herleid. Het komt er dus op aan een keuze te maken. Wij gingen bijvoorbeeld na hoeveel bepaalde leeftijdscategorieën aan het woord komen, en of er een verschil is naargelang gender. Ook wilden we weten waarover deze personages het hebben en of daarin verschillen naar leeftijd op te tekenen zijn. Het werk van Bart Moeyaert en La Belle Sauvage van Philip Pullman vormden een toetssteen voor deze eerste stappen. De observaties en hypotheses die daaruit volgen, vormen de leidraad voor verder onderzoek.
Joosen, Vanessa. ‘Constructing Age for Young Readers’.
International Research in Children’s literature 14.3 (2021): 252-268.
Al decennia bouwt Bart Moeyaert aan zijn schrijverschap. Sinds hij op zijn negentiende debuteerde met Duet met valse noten, heeft hij in België en internationaal grote faam verworven. In 2019 won hij de Astrid Lindgren Memorial Award, misschien wel de belangrijkste internationale prijs voor jeugdliteratuur. Persoonlijke ervaringen en de leeftijdsfasen die hij doorliep, bepaalden mee hoe zijn schrijverschap ontwikkelde. Vier ervaringen waren van bijzonder belang: zijn kennismaking met de Britse jeugdauteur Aidan Chambers, het schrijven van eerstelezersboeken, zijn optredens voor een gemengd publiek en het Antwerpse stadsdichterschap. Allemaal dwongen ze hem na te denken over zijn persoonlijke en artistieke overtuigingen, en wat zijn lezers en de bredere samenleving nodig hadden.
Joosen, Vanessa. Bart Moeyaert as writer, author, performer, and public figure: “That’s Also What Literature Can Be”
Bookbird: a journal of international children’s literature 58:3 (2020), pp. 38-41.
Leeftijd bepaalt de vorm en inhoud van jeugdboeken op verschillende niveaus. Mensen hebben vaste ideeën over wat bij een bepaalde leeftijd past en wat niet. Digitale instrumenten kunnen helpen om zulke leeftijdsnormen op grotere schaal in kaart te brengen en te bevragen. De computer ‘las’ 32 Nederlandstalige jeugdboeken die zijn gepubliceerd tussen 1975 en 2018. Daaruit blijkt dat er in kinderboeken vaak expliciet opmerkingen worden gemaakt over leeftijd. Er is niet alleen aandacht voor de kindertijd, maar ook voor andere fases in het leven. In kinderboeken bewaken de leeftijdsnormen het meest en het strengst, maar hun uitspraken zijn ook vaak gekleurd door conflicten, humor en ironie.
Joosen Vanessa. ‘Te kinderachtig voor de kinderen? Leeftijdsnormen in jeugdliteratuur digitaal onderzocht’.
Vooys: tijdschrift voor letteren 37:3(2019), p. 1-9.
